Tütsü - Buhur - Bakhoor nedir?
Yakıldığında güzel koku veren bir maddeden çıkan dumanın üzerimize ve etrafa sinmesi ile gerçekleşen kokulanmaya tütsü yapmak, veya buhur (bakhoor) yapmak denilir.
Tütsü / Buhur Hakkında
Buhurdan nedir?
İçerisinde çeşitli ağaç, bitki ve ot parçalarının yakıldığı özel kaplara verilen isimdir. Buhurdan çok eski çağlardan itibaren kullanılmaya başlanmış, sonraki dönemlerde dini ve sosyal hayatın gereklerince şekillenerek çok geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Eski Mısır ve Uzakdoğu’da da kullanıldığı bilinmektedir. Buhurdan eski çağlarda toprak kaplardan yapılırken daha sonra bakır ve porselenden yapılmıştır. Osmanlı sarayında gümüş, altın gibi kıymetli madenlerden yapılıp pırlanta, elmas ile süslenen buhurdanlar da vardır.
Eski dönemlerde Buhur ne için kullanılmıştır?
Buhur kullanımı manevi anlamda ruhen temizlenmek için olmuştur. Buhurun çıkardığı dumanın ve hoş kokunun tanrının hoşuna gideceğine, iyi ruhları ve melekleri yakılan tütsünün etrafına toplayıp; kötü ruhları bertaraf edeceğine inanmışlardır. Bu nedenle buhur yakmak Paganlarca bir gelenek haline gelmiştir. Eski Türkler de özellikle Şamanlar da ayinlerinde buhur yakmışlardır. Çünkü buhurun metafizik varlığı kehanet yerine daha çabuk ulaştırdığına inanılıyordu. Bunun için kâhinler ve şamanlar kendilerine loş, sessiz ve buhur yakabilecekleri bir ortam hazırlamışlardır.
Buhur aynı zamanda bir tedavi yöntemi olarak da kullanılmıştır. İslam öncesi Arap toplumları da kâhinlere tedavi amaçlı başvurmuşlardır. Çok tanrılı dinlerin ayinlerinde kullanılan buhurun zamanla kullanım alanı genişlemiş; değişen kültürler, yaşam tarzları ve dini inanışlar günlük kullanımda veya dini mimaride kullanılabilecek özel bir kaba ihtiyaç doğurmuştur. Çok tanrılı ve tek tanrılı dinlerde tütsü kullanımı ne kadar farklı da olsa bu gelenek aslında dinleri ve kültürleri ortak bir noktada buluşturmaktadır. Bizans kültüründe, Büyük Selçuklu, Anadolu Selçuklu döneminde ve Osmanlı döneminde de buhur kullanılmıştır.
İslâmiyetten önce Kâbe'de buhur geleneği
Önemli bir konuma sahip olan Mekke’de câhiliye zamanında da kendi inançlarınca hac yapıldığı için ve ticâret kervanlarının önemli bir uğrak merkezi olduğu için bu mukaddes beldede Ud kokuları, tütsüler, güzel kokular kullanılmaktaydı. Câhiliye Devri’nde Mekkeliler Kâbe’nin etrafında tertip ettikleri merâsimlerde Ud tütsüsünü mutlaka yakarlardı.
İslâmiyette Buhur
Buhur yakmak veya güzel kokular sürünmek İslâmiyette ibâdet olarak yapılmaz. Ancak güzel kokuları çok seven ibâdet öncesinde mutlaka tütsülenen veya güzel kokular süren Peygamber (sav) Efendimiz Hazretleri bunu ashabına da tavsiye etmiş ve mescitlerde tütsü yakmalarını buyurmuştur. Mekke’nin feth edildiği günde Peygamber (sav) Efendimiz Kâbe’yi zemzem ile gasletmiş ve Ud yağını kâbe duvarına sürmüştür. Hatta o gün Kâbe etrafında buhur yapan bir kadından bahsedilir..
Ud, Hazret-i Ömer (R.A.) zamanında Mescid-i Nebevî’de sistemli olarak kullanılmıştır. Kendisinin azatlı kölesi olan Abdullah El-Mücmîr (Mücmir: Buhur yakıcısı) buhur yakmakla görevliydi. Halîfe hutbe okumak için mimbere çıktığında hutbe bitene kadar buhuru tutarak mescidin tütsülenmesini sağlardı.
İbn Rüşt, kendi yaşadığı devirde buhurun daha çok saraylarla konaklarda halife ve beyler tarafından kullanıldığını, bazen de cami ve mescidlerde yakıldığını söylemektedir.
XII. yüzyıl seyyahlarından İbn Cübeyr, ramazan ayında Mekke’de kıldığı bir namazdan bahsederken camide bol miktarda buhur yakıldığını açıklamakta, XIII. yüzyılda ise Mevlânâ duayı buhur dumanına benzetmektedir. Buhur İslâm’ın ilk asırlarından itibaren özel olarak kullanılmasına devam edilmiştir.
İslâm dininin yayılmasıyla birlikte Asya Türklerinin Anadolu’da kurmuş oldukları Selçuklu ve Osmanlı devletlerinde buhur kullanımı özellikle dini törenlerde ve toplantılarda gelenek halini almıştır.
Diğer dinlerde Buhur...
Buddha, Ud kokusunun otantik “Nirvana’nın kokusu” olduğunu belirtmiştir. Budizm’de 108 adet olan tesbih dizisi Ud ağacından yapılmıştır. Kadim Hindu kitaplarında Ud’dan bahsedilir. İncil ayrıca İsa Mesih’in Ud ile kokulduğundan bahseder. Tevrat’ta sayılar bölümünde Ud ağacından bahsedilir. Mezmur’da Ud ağacı, Tarçın ve Mür’den bahsedilir
